Het kasstroom overzicht in een notendop

Het liquiditeitsbeheer van een onderneming blijkt soms lastig te zijn. Of het nu gaat om betaaltermijnen, leveranciers die betaald moeten worden, niet-betalende klanten: je verliest eenvoudig het overzicht over de liquide middelen van het verleden en de toekomst.

Om je te helpen overzicht in je inkomsten en uitgaven te krijgen, hebben wij hier een praktische en zelfs essentiële tool voor: het kasstroom overzicht. Met de kasstroom overzichten, die bijvoorbeeld zowel bij het strategisch management van een onderneming als bij crowdfunding gebruikt worden, wordt de financiële follow-up een stuk gemakkelijker. Wat zijn de voordelen? Hoe maak je een cashflow tabel? Hoe interpreteer je de gegevens en resultaten? Agicap legt je alles uit in dit artikel.

Kasstroom overzicht: definitie

Als essentieel financieel document bij het beheren van een onderneming geeft de kasstroom overzicht de inkomsten en uitgaven van je onderneming tijdens een bepaalde periode aan. Deze periode wordt ook wel boekhoudperiode genoemd. In deze tabel staan de kasstromen uit het verleden aan de hand waarvan er liquiditeit- of cashflow sprognoses voor de toekomst kunnen worden gemaakt.

Meestal zijn er drie rubrieken: bedrijfsactiviteiten, investeringsactiviteiten en financieringsactiviteiten. Het totaal aan verstrekte of gebruikte liquide middelen bij elk van de drie activiteiten wordt vervolgens bij elkaar opgeteld om de totale wijziging in liquide middelen te verkrijgen.

In het kasstroom overzicht staat het vermogen van een onderneming om op korte en lange termijn te functioneren dankzij voldoende liquide middelen, of liquiditeit, vermeld. Idealiter dienen de liquide middelen uit je bedrijfsresultaat hoger te zijn dan je nettoresultaat. Zo getuigt een positieve kasstroom van het vermogen van je onderneming om solvabel te blijven en activiteiten te ontwikkelen.

Samen met de balans en de resultatenrekening is de kasstroomtabel een van de drie belangrijkste financiële staten om de boekhouding van een onderneming te beheren.

Waarom moet ik een kasstroom overzicht maken?

Of je nu bedrijfsleider, ondernemer of investeerder bent: een cashflow tabel kunnen lezen en begrijpen is onontbeerlijk om de financiële gezondheid van een bedrijf te kennen. Omdat met de kasstroomtabel de kasstroombewegingen in kaart worden gebracht, kunnen op basis van deze tabel belangrijke beslissingen (onder meer op het gebied van bedrijfsvoering, strategie en investeringen) op evenwichtige en verstandige wijze worden genomen.

Dankzij deze tabel is het dus mogelijk:

• om de wijziging in liquide middelen te beoordelen, die door je bedrijfsvoering gegenereerd worden;
• om snel een idee te krijgen van de financiële gezondheid van een bedrijf;
• om te analyseren welk vermogen een onderneming heeft om haar investeringen te financieren waardoor er een liquiditeitsbehoefte ontstaat en de kosten van haar verbintenissen te dragen;
• om de strategie van een onderneming (interne en externe groei e.d.) te identificeren alsook de impact ervan op de toekomst;
• om inzicht te krijgen in hoe de onderneming liquide middelen genereert en de wijze waarop zij deze van het ene op het andere jaar gebruikt.

Als teken van een regelmatige financiële follow-up is de kasstroomtabel om meerdere redenen nuttig:

1. Een goede indicator voor je liquide middelen

Dankzij de kasstroomtabel krijg je een uitstekend inzicht in hoe je beschikbare geldstromen ervoor staan. Je weet dus wat je je bij je strategische keuzes wel en niet kunt veroorloven.

2. De wijzigingen in de activa, de passiva en het eigen vermogen

Je kunt de uitgaande en binnenkomende geldbedragen en de liquide middelen waarover je bedrijf echt beschikt, kwantificeren. Deze drie categorieën vormen de boekhoudkundige vergelijking om je bedrijfsprestaties te meten.

3. Prognoses voor toekomstige cashflows opstellen

Je kunt het overzicht gebruiken om kasstroom prognoses, of cashflow prognoses, aan te maken. Hiermee kun je bijvoorbeeld je businessplannen voor de middellange en lange termijn opstellen.

De onderdelen van het kasstroom overzicht

De kasstroom, oftewel, de cashflow: zoals de naam al aangeeft, bevat de kasstroomtabel alle kasstromen (cashflow) in een financieel document en kun je hiermee de kasstromen van een bedrijf beheren (cashflow management).

Met andere woorden: de binnenkomende en uitgaande liquide middelen (nettobedragen) van een onderneming worden bepaald. Dit heet dus Cash in voor de binnenkomende liquide middelen en Cash out voor de uitgaande liquide middelen.

De verschillende kasstroomfamilies:

Er zijn verschillende soorten kasstroomcategorieën: de bedrijfsactiviteitkasstroom, de investeringskasstroom, de financieringskasstroom, het zelffinancierend vermogen, de vrije kasstroom en de wijziging van het WKV. We gaan uitgebreid in op de ins en outs van elke kasstroomfamilie.

De bedrijfsactiviteitkasstroom (BAKS)

De BAKS geeft een uitgebreide beschrijving van de gegenereerde kasstromen wanneer een onderneming haar gebruikelijke goederen of diensten geleverd heeft en bevat zowel de inkomsten als de uitgaven. Dit komt overeen met de omzet zonder de investerings- en financieringsactiviteiten te integreren. Dit overschot drukt dus de geldwaarde van de door de onderneming gecreëerde rijkdom uit.

Hiermee kun je met name leningen aflossen, dividenden uitkeren, een deel van je investeringen intern financieren e.d. In de meeste gevallen omvat de bedrijfsactiviteitkasstroom het grootste deel van je kasstroom. Als je bijvoorbeeld manager van een restaurant bent, is de BAKS het resultaat van je omzet waarvan je de uitgaven (in verband met grondstoffen, materiaal, huur, loonkosten e.d.) aftrekt.

De investeringskasstroom (IKS)

In de investeringskasstroom zijn de kasstromen uit de aankoop en verkoop van activa(fysieke goederen zoals onroerende zaken en voertuigen en niet-fysieke goederen zoals octrooien) geïntegreerd door gebruik te maken van vrij besteedbare gelden en niet van schulden.

Om de IKS te beoordelen, kun je deze formule gebruiken:

Investeringskasstroom (IKS) = verwerving van materiële en immateriële vaste activa – verwerving van eenheden (deelnemingen) + overdracht van materiële en immateriële vaste activa + overdracht van eenheden (deelnemingen)

Voor de (zeer) kleine en middelgrote ondernemingen maakt de IKS over het algemeen slechts een klein deel van de kasstromen van de onderneming uit. Maar je dient deze toch in de gaten te houden omdat deze van invloed kan zijn op je werkkapitaal.

NB: wanneer je liquide middelen aan een investering uitgeeft, worden deze liquide middelen naar een activum van gelijke waarde omgezet. Ze hebben een geldwaarde maar komen niet met vrij besteedbare gelden overeen (welnu, in deze context zijn de enige activa die voor ons van belang zijn, de vrij besteedbare gelden).

De financieringskasstroom (FKS)

De financieringskasstroom betreft de opbrengsten en kosten uit leningen en eigen vermogen. Anders gezegd: de FKS komt overeen met de berekening van de gegenereerde inkomsten en uitgegeven activa in het kader van financieringsactiviteiten. Het kan bijvoorbeeld gaan om de aflossing van een deel van een bancaire lening, de integratie van een nieuwe investeerder voor het kapitaal of het gebruik van kredietfaciliteiten.

Met de bovenstaande berekening kun je de waarde van de FKS verkrijgen:

Financieringskasstroom (FKS) = Kapitaaltoename + Middellang- en langlopende leningen – Aflossing van middellang- en langlopende leningen +/- wijziging in de door de aandeelhouders verstrekte leningen – uitgekeerde dividenden.

Het zelffinancierend vermogen (ZFV)

Deze indicator, die weleens door bedrijfsmanagers wordt onderschat, heeft uitsluitend betrekking op de door een bedrijf gerealiseerde activiteiten. Met het zelffinancierend vermogen kun je bepalen of een onderneming erin slaagt meer geld te genereren dan dat zij via haar bedrijfsactiviteit uitgeeft en dus of haar economisch model rendabel is.

In de praktijk is het zelffinancierend vermogen gelijk aan alle vrij besteedbare bruto financiële middelen aan het einde van het boekjaar.

Per slot van rekening kan een bedrijf hiervan gebruikmaken om:

• de financiële gezondheid van een onderneming te beoordelen (aan de hand van andere financiële indicatoren zoals de cashflow)
• bepaalde investeringen te financieren
• een deel van de leningen af te lossen
• de aan de vennoten uit te keren dividenden te beoordelen

De vrije kasstroom (Free Cashflow)

Het kan ook gebeuren dat je de vrije kasstroom (of Free Cash Flow in het Engels) moet beoordelen, ofwel de overblijvende liquide middelen nadat de activaoverdracht, de eventuele investeringen, het WKV en de belastingen op de bedrijfsexploitatie hiervan afgetrokken zijn.

De formule voor de vrije kasstroom is als volgt:

Vrije kasstroom = bedrijfsactiviteitkasstroom (BAKS) + investeringskasstroom (IKS). Ook is het mogelijk om de formule voor de free cash als volgt te specificeren: Vrije kasstroom = BEO + activaoverdracht – investeringen + wijziging van het WKV – belasting op het bedrijfsresultaat.

De wijziging van het WKV Het overschot van de activa ten opzichte van de passiva wordt het werkkapitaal (WKV) van de onderneming genoemd. Het verschil tussen het werkkapitaal van twee afzonderlijke periodes (een jaar, kwartaal of maand) wordt dus wijziging van het werkkapitaal (WKV) genoemd. Om het WKV te berekenen, volstaat het om de kortlopende passiva van de kortlopende activa af te trekken.

De wijziging van het werkkapitaal is inbegrepen in de exploitatiekasstroom aangezien een onderneming over het algemeen haar kortlopende activa en passiva laat toe- of afnemen om haar normale bedrijfsactiviteiten te financieren.

Er zijn twee scenario’s mogelijk:

• Toename van de kortlopende activa: het gaat om uitgaven. Een onderneming heeft geld moeten betalen om extra activa aan te kopen.
• Toename van de kortlopende passiva: het gaat om inkomsten. De extra schulden, zoals kortlopende schulden, zorgen ervoor dat een onderneming over liquide middelen beschikt.

Hoe interpreteer je de wijzigingen van het WKV voor een onderneming?

Volgens het overzicht en de door de onderneming beoogde strategie kunnen deze wijzigingen op de volgende wijze worden verklaard:

• wanneer de wijziging van het werkkapitaal negatief is, kan dit erop duiden dat een onderneming op grote schaal in haar kortlopende activa investeert of haar kortlopende passiva aanzienlijk verlaagt;
• omgekeerd duidt een positieve wijziging van het werkkapitaal erop dat een onderneming haar normale activa verkoopt of haar normale passiva verhoogt.

Voor talrijke ondernemingen in de groeifase komen de wijzigingen van het WKV voornamelijk overeen met investeringsuitgaven: het gaat om liquide middelen die de onderneming besluit te investeren om uit te breiden. Een onderneming dient deze wijziging van het WKV dus te berekenen om ervoor te zorgen dat zij over voldoende werkkapitaal beschikt of om te voorkomen dat ze in geldnood komt.

De berekeningswijze voor het kasstroom overzicht

Voor het opzetten van een kasstroom overzicht van een onderneming zijn er bij voorkeur twee methoden: de directe methode en de indirecte methode.

De directe methode

Deze eerste methode is gebaseerd op de transactiegegevens die van invloed zijn op de liquide middelen tijdens de geanalyseerde periode. Met deze methode is het noodzakelijk om alle inkomsten uit bedrijfsactiviteiten te integreren en alle uitgaven voor bedrijfsactiviteiten daarvan af te trekken.

De indirecte methode

De tweede methode, in het algemeen ook wel de indirecte methode genoemd, berust op de boekhoudkundige methode. In beginsel registreert de boekhouder van een bedrijf de opbrengsten en kosten, die niet gelijk vallen met de overdracht van liquide middelen. Dit betekent dat deze inkomsten en boekhoudkundige aanpassingen (dus de bedrijfsactiviteitenkasstroom) van de netto-omzet verschillen.

Door zich op de indirecte methode te baseren, gaat de boekhouder uit van het vanuit de resultatenrekening verkregen nettoresultaat en gaat hij over tot aanpassingen om de invloed van de tijdens de betreffende periode opgestelde regularisatiedocumenten ongedaan te maken.

Het is dus nodig om de netto-omzet naar een reële kasstroom om te zetten door alle niet-geldelijke uitgaven van de geanalyseerde periode (zoals een waardevermindering, de vermindering van de waarde van een activum, afschrijvingen of de spreiding van betalingen over meerdere boekhoudperiodes) te identificeren.

Een voorbeeld van een kasstroomtabel_

Als je bij deze rubriek bent beland, begrijp je meestal alle ins en outs van kasstromen. Opgemerkt moet worden dat er twee soorten tabellen bestaan: de kasstroomtabel op grond van het bedrijfsresultaat (BR) waaraan banken de voorkeur geven en de kasstroomtabel op grond van het bruto-exploitatieoverschot (BEO) waaraan investeerders of fondsen de voorkeur geven.

De kasstroomtabel op grond van het BR

Het bedrijfsresultaat (BR) bepaalt het vermogen van een onderneming om financiële middelen via haar hoofdactiviteit te genereren, dat wil zeggen de winst of het verlies van een onderneming vóór aftrek van rente en belastingen. Omdat dit niet door de financiële structuur van de onderneming wordt beïnvloed, is het BR een goede indicator voor de economische prestaties van een onderneming.

Bij het BR wordt noch met de financiële opbrengsten en kosten, noch met de winstbelasting rekening gehouden, maar hierin wordt, in tegenstelling tot het BEO, het investeringsproces met de berekende kosten (afschrijvingen en afboekingen) geïntegreerd.

Er wordt gesproken van:

• gemiddeld BR, namelijk het gemiddelde van de som van de 3 BR’s over de 3 afgelopen boekjaren;
• geherformuleerd BR, dat wil zeggen het gemiddeld BR dat beïnvloed wordt door de schuldenlast, liquide middelen, nettovorderingen of -schulden van de vennoten;
• gewogen BR, dat overeenkomt met de sectorale weging voor de bij het BR behorende veelvouden.

De kasstroomtabel op grond van het BEO

Ook is het mogelijk om je op het bruto-exploitatieoverschot (BEO) te baseren om een kasstroomoverzicht op te stellen. Hieronder staat een model dat je zelf kunt aanpassen:

Hoe stel je een kasstroom overzicht op?

Een overzicht opstellen doe je niet zomaar even. Hiervoor dien je bepaalde financiële documenten en gegevens te verzamelen.

Dit zijn de belangrijkste documenten die je nodig hebt:

• de resultatenrekening (om het ZFV te berekenen);
• de balans en de boekhoudkundige bijlagen (tabel voor vaste activa e.d.);
• de financieringstabel (wijziging van het WKV, financiële operaties, dividenduitkeringen e.d.).
• Belangrijk: bij het opstellen van een overzicht is het van essentieel belang om rekening te houden met de al gerealiseerde kasstromen en de toekomstige kasstromen.

Enkele praktische tips om je eigen kasstroomtabel op te stellen

Werk je kasstroomtabel regelmatig bij

Het is nodig om het prognosegedeelte van je kasstroomtabel te actualiseren aan de hand van de werkelijk geconstateerde kasstromen. Denk er dus aan om je prognoses voor de liquide middelen bij te stellen om problemen te voorkomen omdat de prognoses te veel van de werkelijkheid afwijken.

Wees zorgvuldig

Stel je veronderstellingen met zorg op. Neem niet te veel hooi op je vork: onrealistische verkoopdoelstellingen kunnen nadelig voor je uitpakken en zorgen voor foute prognoses die niet met de werkelijke situatie overeenkomen.

Wees nauwkeurig

Voor het invullen van je kasstroomtabel moet je nauwkeurig zijn en geduld hebben zodat je de informatie eruit kunt halen die je nodig hebt voor het managen van je bedrijf. Reserveer tijd om dit werk uit te voeren en alle liquiditeitsmutaties van je onderneming in de tabel te vermelden.

Houd rekening met de seizoensgebondenheid

Pieken en dalen… Een onderneming waarvan de bedrijfsactiviteit fluctueert naargelang de periode van het jaar kent geen homogene kasstromen door het jaar: een aanzienlijke daling van je verkoop in een bepaalde periode betekent niet per se dat je uitgaven ook mee dalen.

Denk aan de betaaltermijnen

Betaalfaciliteiten aan je klanten toekennen kan een uitstekend middel zijn om een vertrouwensrelatie met hen op te bouwen en hun loyaliteit te belonen; maar houd er ook rekening mee dat dit van invloed kan zijn op je liquiditeit!

Als je een grote hoeveelheid van je verkoop in juni realiseert maar de betalingen pas 45 dagen later binnenkomen, kun je niet op dat geld rekenen voor de kosten van juni.

Ook lezen: De liquiditeit van een kleine of middelgrote onderneming beheersen: wat is het precies

Hoe analyseer je de verschillende kasstromen?

Met een regelmatige audit van je kasstromen krijg je snel inzicht in de financiële situatie van een bedrijf. Men spreekt vaak van een positieve kasstroom (de onderneming ontvangt meer liquide middelen dan zij uitgeeft) of een negatieve kasstroom (de onderneming geeft meer liquide middelen uit dan zij ontvangt).

Positieve kasstroom

Een positieve kasstroom betekent dat een onderneming in een bepaalde periode meer inkomsten dan uitgaven heeft. In theorie gaat het om een ideale situatie. Dankzij het overschot aan gegenereerde liquide middelen (met name door bedrijfsactiviteit) kan de onderneming dit overschot investeren om uit te breiden, besluiten om haar aandeelhouders te belonen en/of haar schulden betalen. Houd voor ogen dat een positieve kasstroom niet per se winst betekent. Je onderneming kan rendabel zijn zonder een positieve kasstroom te hebben en je kunt ook een positieve kasstroom zonder winst hebben.

Negatieve kasstroom

Zijn je uitgaven in een bepaalde periode hoger dan je inkomsten? Dat betekent dan dat je kasstroom negatief is. Geen paniek: een negatieve kasstroom betekent niet noodzakelijkerwijs dat je voor de middellange of lange termijn tekorten hebt. In tegendeel, dit kan veroorzaakt worden door belangrijke beslissingen die je eerder genomen hebt om je bedrijfsactiviteiten uit te breiden en/of in je groei te investeren.

Als je echter merkt dat je uitgaven en inkomsten gedurende meerdere boekhoudperioden achter elkaar niet op elkaar zijn afgestemd, moet je, zodra dit mogelijk is, actie ondernemen om het tij te keren. Op grond van deze informatie kan een investeerder bijvoorbeeld besluiten dat een onderneming met onregelmatige kasstromen te risicovol is om daarin te investeren of dat een onderneming met een positieve kasstroom klaar is om uit te breiden.

Intern kan een manager de kasstroomtabel controleren om zicht te krijgen in de impact van de betreffende dienst op de financiën van de onderneming. Vervolgens kan hij of zij aanpassingen aanbrengen en de bedrijfsactiviteiten wijzigen (door middel van de begroting, werving, ontslag e.d.).

Het verschil tussen een kasstroomoverzicht en een financieringstabel

Het kasstroomoverzicht met gegevens uit het verleden. Deze tabel kan gemaakt worden door een medewerker van het bedrijf en dient alle financiële mutaties van de geanalyseerde periode te bevatten. Voor het opstellen van een dergelijke tabel is dus een extreme nauwkeurigheid vereist zodat je geen enkel onderdeel vergeet.

De prognosekasstroomtabel Een prognosekasstroomtabel is relevant als je je bedrijfsstrategie (opnieuw) wilt onderzoeken of als je je businessplan (opnieuw) wilt opstellen. De prognosekasstroomtabel wordt over het algemeen per jaar opgesteld voor een periode die afgestemd is op het uitbreidingsplan en de duur van de structurele return on investment.

Door de tips in dit artikel toe te passen, ben je voortaan in staat om een kasstroomtabel voor je onderneming op te stellen en te actualiseren.